حسابرسان در مواجهه با فسادهای موثر بر صورتهای مالی به چه نکاتی باید توجه کنند ؟ از چند دیدگاه این مسئولیت مورد بررسی است
حسابرس مطابق تعهداتش در قرارداد و ادعاهایش در گزارش حسابرسی، مسئولیت دارد. مسئولیت حقوقی حسابرس، بستگی مستقیم به ایفای تعهدات از طرف شرکت دارد. استقرار کنترل‌های داخلی مؤثر، نمونه مهم این تعهدات است. در غیر اینصورت حسابرس نباید مسئولیت حسابرسی قبول کند. قبول آگاهانه حسابرسی این بنگاه‌ها، تخلف حسابرس است.
در نمونه‌های فساد و تقلب، حسابرس با ظاهرسازی شرکت، گمراه می‌شود.
قراردادها بر اساس حسن نیت دو طرف است. طبق این قاعده عرفی، صداقت، شرط ضمن عقد است. حسابرس نسبت به تقلب مسئولیت دارد؛ اما هنگامی که طرف قرارداد، خودش در تقلب دست دارد، شرط مهمی یک‌طرفه نقض شده و مسئولیت حسابرس درباره آثار قرارداد و گزارش حسابرسی تغییر می‌کند.
حسابرسی یک شغل مستقل، خدماتی حرفه‌ای، طبق معیارها و فایده‌های مشخص است. یک بازی استراتژیک نیست که در آن برد و باخت باشد و تقلب و گمراه‌کردن حریف، قسمتی از بازی باشد.
تعهد اصلی حسابرس، اجرای حسابرسی طبق استانداردهای قانونی حسابرسی است. مسئولیت حسابرس مستقل برابر تقلب، برنامه‌ریزی مناسب برای کشف و گزارش صادقانه یافته‌هاست. بطور مثال اگر یک پزشک مراحل تشخیص و درمان یک بیمار را درست طی کند، حتی اگر به تشخیص یا درمان نرسد، به تعهد خود عمل کرده است. حسابرس هم اگر استانداردهای حسابرسی را درست اجرا کند، حتی اگر تقلب را کشف نکند، به تعهد خود عمل کرده است.
فساد، در بیشتر موارد مبتنی بر جعل است. مهم‌ترین جعل در فساد، ظاهرسازی در معاملات و کنترل‌های داخلی است. عنصر فریب و جعل بدون تبانی با حسابرس، مسئولیت حسابرس را تغییر می‌دهد. مشابه این موضوع، صدور «گواهی برابر اصل» برای کپی اسناد جعلی است که در قانون، جرم‌انگاری نشده است. با این تفاوت که روش قانونی حسابرس، تطبیق کامل نیست، بلکه استقرای ناقص است؛ یعنی حسابرس نسبت به انطباق صورتهای مالی با الزام‌های گزارشگری متقاعد می‌شود
استفاده از گزارش حسابرس برای منفعت غیرشرعی، از‌جمله فساد، مسئولیت حسابرس و نیز نفوذ و صحت قرارداد را طبق ماده ۲۱۵ قانون مدنی تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مفاد ماده یادشده تضمین «منفعت عقلانی مشروع»، تصریح شده است. مفهوم تضمین می‌تواند به این معنا باشد که با نقض این شرط از سوی بنگاه مورد حسابرسی، مسئولیت ناشی از انتشار گزارش حسابرسی بر عهده بنگاه گزارشگر خواهد بود.
